Dạy văn tiếng Việt cho các em song ngữ ở Mỹ mà chỉ ngồi đọc và phân tích thì… chỉ có ngồi ngáp! Các em chỉ quen với tiếng Việt hàng ngày, nhưng gặp truyện toàn chữ là “chạy mất dép” – ngôn ngữ không quen thuộc, bối cảnh ở Việt Nam cũng không quen, đọc mà chỉ lặp lại chứ hông hiểu.

Hôm nay các em lớp 6 phải diễn kịch về Chương 1 của sách Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của Nguyễn Nhật Ánh. Mấy em phải chuẩn bị phân tích bối cảnh, nhân vật, rồi viết kịch bản coi nhân vật sẽ hành động gì, và nói gì, sau đó còn chia nhau ra làm vật diễn (props). Như mẹ nấu ăn, mẹ thích các món ăn lành mạnh, rồi làm tờ báo cho ba, làm các bài tập cho nhân vật chính, còn làm cả bàn chải đánh răng… .

Chuẩn bị gần cả tháng, vừa đọc sách chung với nhau, cùng làm sketchnote để hiểu bài chung với nhau, rồi sau đó làm nhóm để sáng tạo ra kịch bản.

Nhưng cũng có những chỗ khó “Con không biết nói gì?”
– “Thì con nghĩ nhân vật đó sẽ nói gì? Ví dụ mẹ đánh thức con dậy đi học thì mẹ sẽ nói gì?”
– “Dậy đi trời ơi cái thằng này, trễ rồi còn ngủ nữa.”
– “Ờ, giỏi đó :)). Con đâu cần phải xài lại y chang của tác giả, con có thể sáng tạo ra.”
Đây chính là điểm mấu chốt với các em song ngữ – không ép các em học thuộc lòng mà khuyến khích sáng tạo theo cách hiểu của mình. Vì tiếng Việt văn chương với các em cũng như một ngoại ngữ, cần phải “dịch” thành ngôn ngữ quen thuộc mà các em hiểu được.

Lúc luyện tập thì…
– “Con đóng vai ba hả? Ba phải giận dữ lên, nhìn hung dữ, chứ ba đang bực mà ba đâu có cười như con.”
Thế là đổi tư thế, chống nạnh, nheo mắt, liếc liếc và gầm gừ…
Duyệt :))

– “Ủa Cô ơi, khúc này của tụi con không có mẹ, vậy mẹ làm gì bây giờ?”
– “Đâu, tụi con coi kỹ lại xem… có mẹ mà… ‘Tôi ngồi uể oải học bài trong lúc chờ cơm chín.’ Đó đoạn này, cơm có tự chín được hông con?”
– “Dạ hông Cô, ok, con biết rồi.”
Rồi sau đó mẹ nhảy lam ba đa và nấu cơm :))… nấu xong quăng “tô cơm giấy” cho con ăn rồi nhảy lam ba đa đi vô :)) hết vai.
Khi phải “diễn”, các em bắt buộc phải đọc kỹ, suy nghĩ kỹ từng câu từng chữ. Những chi tiết mà lúc đọc lướt qua thì bây giờ phải hiểu thật rõ.

Có nhóm thì sáng tạo thêm cảnh ngồi trong lớp và ra chơi ở sân trường.
– “Cô ơi, con mượn máy tính để mở cái tiếng nói chuyện léo nhéo được hông Cô?”
– “Ủa chi vậy con?”
– “À để cho nó ồn lên khi ngồi nói chuyện riêng á Cô.”
Rồi khi được “thầy” kêu lên bảng trả bài.
– “Con diễn nét run sợ chứ ở Việt Nam là ai cũng sợ lên bảng trả bài hết đó con, hông có vui như con đâu :)).”
– “Dạ Cô.” – xong run lẩy bẩy như ông già đi lên luôn :)).
Những khoảnh khắc như này cho thấy các em thực sự hiểu văn cảnh Việt Nam qua câu chuyện. Không phải học thuộc mà hiểu bằng cảm xúc.

Cuối năm rồi, nên cho mấy đứa làm cái gì đó vui vui, mà vừa chơi vừa học. Nhờ làm diễn kịch nhóm này mà mấy đứa đọc đi đọc lại phần chia của nhóm, còn suy nghĩ sáng tạo ra các mẩu hội thoại nghe thiệt hết chỗ chê. Chứ với trình độ các em thì tiếng Việt truyện chữ không là rất khó, các em cần phải có hình ảnh, hoặc hướng dẫn như Cô làm mẫu để hiểu câu chuyện.

Với các bạn có con học song ngữ, bạn cũng thử cách này xem sao. Đọc truyện xong đừng hỏi “Con hiểu hông?” mà hãy nói “Con kể lại cho mẹ nghe bằng cách diễn xem nào!” Hoặc dùng thú nhồi bông để làm kịch, cũng vui lắm đó (Phương pháp này có tên tiếng Anh là Reader’s Theater). Mình cũng có sử dụng con rối để các em sợ phải lộ mặt có thể diễn được.

Mục tiêu của Song Ngữ là hiểu, chứ không phải thuộc rồi lặp lại. Bạn cũng thử cách này khi học tiếng Anh xem, làm kịch bản và dùng thú nhồi bông để diễn lại một câu chuyện theo cách hiểu của bạn.